5 Elementen en de 3 Dosha’sEther/sfeer, lucht, vuur, water en aarde
Volgens de Ayurveda bestaat alles uit 5 elementen: ether/sfeer, lucht, vuur, water en aarde. Ether is het meest fijnstoffelijk en licht van de 5, aarde het meest grof en zwaar. Uit deze 5 elementen zijn 3 energieën, krachten of essenties ontstaan die ook in ons aanwezig zijn: Vata (ether en lucht), Pitta (vuur) en Kapha (water en aarde).
De 3 dosha’s zijn basisenergieën die de gehele kosmos, natuur en mens doordringen. Zij regelen alle lichaamsfuncties en hebben eigen kenmerken, voorkeuren, kwaliteiten en kwetsbaarheden.
Leefstijl beïnvloedt dosha’s
Met een dosha wordt eigenlijk een téveel of tékort van een bepaalde elementenkracht bedoelt, waardoor er verstoringen, disharmonie en onbalans ontstaan. Ieder mens heeft zijn unieke, natuurlijke verdeling van de mate waarin deze elementen in zich aanwezig zijn. Dit is ieders geboorteconstitutie. Een gezonde (Ayurvedische) leefstijl, waar ook massage en yoga onderdeel van zijn, dragen eraan bij om de dosha’s te balanceren en harmoniseren.
Door inzicht in jezelf, jouw geboorteconstitutie, jouw leefstijl, (denk)patronen, verlangens, drijfveren, pijnstukken, angsten, blinde vlekken etc. ontwikkel je bewustzijn en begrijp je beter waardoor onbalans, disharmonie en verstoringen ontstaan.
Inzicht in leefstijl en dosha’s
Onbalans is er in allerlei vormen, zoals ziektes, gezondheidsklachten, mentale problemen, energie- of hormonale problemen, overige fysieke- mentale- en emotionele klachten, stress, slapeloosheid, depressie, niet lekker in je vel zitten, vermoeidheid, vastzitten, ongelukkig voelen, problemen met je omgeving etc.
Kennis van jouw geboorteconstitutie kan helpen inzicht te krijgen in bepaalde patronen, neigingen en handelingen in jouw leven. Dit kan ook inzicht geven in waardoor bepaalde klachten, gewoontes, patronen of zelfs verslavingen ontstaan.
Inzicht in en kennis over de dosha’s en jouw leefstijl kunnen je helpen jouw dosha’s te harmoniseren en balanceren en daarmee jezelf te vitaliseren. Naast de ayurvedische massages en beoefening van yoga zijn het gebruik van bepaalde kruiden, voedingsmiddelen en hun bereidingswijze, overige verzorgingsproducten en jouw leefstijl van grote invloed op jouw dosha’s en innerlijk evenwicht.
Voorbeeld:
Stel dat je van nature een sterk Kapha hebt (het water-aarde element in jouw is dan sterk aanwezig), dan neig je eerder naar zoet, vet en zout eten. Als je hier constant aan toegeeft voedt je Kapha dosha en wordt deze nog dominanter, waardoor de andere elementen zwakker worden. Het wordt steeds moeilijker om niet aan de eisen van jou dominante Kapha dosha te voldoen, dus om je eetgedrag te veranderen (als je al klachten hebt, zullen ze verergeren).
Door inzicht in jouw te dominante Kapha dosha en in jouw leefstijl etc, kun je bewuster andere keuzes maken. Je kunt bewuste voedingskeuzes maken die jou wél lekker smaken, maar die het tegenovergestelde zijn van lekkere trek van Kapha dosha.
‘Dhatu’ 1 investering en 2 cadeaus!
Elementkrachten in balans noem je ‘dhatu’. Als je jouw meest dominante dosha (elementkracht in onbalans) in balans en harmonie kunt brengen (‘dhatu’), dan balanceren de andere minder dominante dosha’s als vanzelf naar de ‘dhatu’ staat van zijn.
1 investering en 2 cadeaus voor jezelf
De 3 dosha’s of menstypen
Vata – het bewegingsprincipe
Vata, bestaande uit de elementen ‘ether en lucht’, is de energie van ‘beweging’ en verantwoordelijk voor het zenuwstelsel, de bloedsomloop, denkprocessen, de ademhaling, darmfuncies en alle bewegings- en stromingsprocessen in het lichaam. Vata wordt omschreven als koud, licht, droog, ruw, stromend en ruim. De herfst staat voor vata vanwege de koele, frisse dagen.
Een evenwichtige Vata maakt energiek, blij, enthousiast en creatief en de geest is rustig, helder en levendig.
Vata in balans: snelle leerling, zeer creatief, brede interesse, reislustig, goedhartig, flexibel, altijd in de weer.
Vata uit balans: vergeetachtig, angstig, onrustig, gemakkelijk overweldigd, gevoelig voor kou, moeite met slapen, onregelmatige eetlust en eetpatronen, vatbaar voor spijsverteringsproblemen, slechte bloedsomloop (koude handen en voeten).
Tips voor het balanceren van vata:
- Een dagelijkse routine
- Stress beheersen door middel van wandelen en rustgevende activiteiten
- Het lichaam warm houden door koud weer te vermijden en warm te eten en te drinken
- Voldoende, kwalitatieve slaap
- Vermijden van rauw, onverhit of droge voeding
- Het gebruik van verwarmende kruiden en specerijen zoals kaneel, komijn, en kruidnagel
Pitta – het stofwisselingsprincipe
Pitta, bestaande uit het element ‘vuur’ (soms ook water), regelt onder meer de spijsvertering en de lichaamstemperatuur (transformatie en het metabolisme). De energie wordt vaak omschreven als heet, opvliegend, scherp, vloeibaar en mobiel. De zomer staat bekend als pitta-seizoen vanwege de zonnige, warme dagen.
Op geestelijk gebied staat het voor een scherp intellect en duidelijk uiten van emoties. Een evenwichtige Pitta, schept: tevredenheid, energie, welbespraaktheid, een goede spijsvertering en lichaamstemperatuur en een heldere geest.
Mensen met een overheersende Pitta zijn vaak sterke, gedreven leiders. Ze zijn zeer gemotiveerd, gepassioneerd, doelgericht en competitief. Toch kan hun soms agressieve, vasthoudende en koppige aard voor sommige mensen een uitdaging zijn.
Pitta in balans: intelligent, doelgericht, snelle leerling, onafhankelijk, ambitieus, natuurlijke leider, snelle stofwisseling, sterke spijsvertering, goede bloedsomloop, gezonde huid en haren.
Pitta uit balans: ongeduldig, snel in conflict, snel hongerig, gevoelig voor hoge temperaturen.
Tips voor het balanceren van pitta:
- Beperk gebruik van zout
- Vermijd koffie, alcohol en tabak
- Vermijd scherp en zuur eten, hete kruiden en sterk bewerkte producten
- Eet verkoelend en liefst ongekruid
- Eet je maaltijden in een rustige omgeving, zonder afleiding
- Vermijd overmatig gebruik van olie
- Focus op de balans tussen werk en privé en vermijd extreme hitte
Kapha – het structuurprincipe
Kapha, bestaande uit de elementen ‘aarde en water’, is de energie van stabiliteit, kracht en structuur en betrokken bij botten en spieren. Het geeft het lichaam stevigheid en stabiliteit en zorgt voor kracht en uithoudingsvermogen. Kapha houdt de vloeistofhuishouding in balans. De lente staat bekend als kapha-seizoen, omdat de natuur dan langzaam uit de winterslaap ontwaakt.
Mensen met deze dosha worden beschreven als sterk, stevig en zorgzaam. Ze staan erom bekend vaak een ondersteuning voor anderen te zijn. Kapha-dominante mensen raken zelden van streek, denken na voordat ze handelen en gaan op een langzame, doelgerichte manier door het leven.
Kapha in balans: empathisch, zorgzaam, betrouwbaar, geduldig, kalm, wijs, gelukkig, romantisch, sterk gestel, gezond immuunsysteem.
Kapha uit balans: gevoelig voor gewichtstoename, langzaam metabolisme, traag, slaperig, gevoelig voor luchtwegproblemen, hartaandoeningen, slijm en neerslachtigheid. Heeft regelmatig motivatie en aanmoediging nodig.
Tips voor het balanceren van kapha:
- Regelmatige lichaamsbeweging
- Een gezond dieet met de focus op lichte, droge, warme en bittere smaken en voedingsmiddelen
- Vermijd zoete, bevroren of vette voedingsmiddelen
- Warmte opzoeken (bijvoorbeeld door saunabezoek of warm voedsel te eten)
- Een regelmatige slaaproutine
